Κύκλος
του Χρόνου
- Xειμώνας
Χριστούγεννα
Μια-δυο μέρες πριν τα Χριστούγεννα
ξεχώριζαν το κρέας που θα κατανάλωναν νωπό κατά την διάρκεια των
γιορτών και εκείνο που θα έκαναν λουκάνικα. Το υπόλοιπο το κομμάτιαζαν
και το έβαζαν στο καζάνι με λίπος χωρίς νερό και το καβούρδιζαν.
Έριχναν μπόλικο αλάτι και αφού ψηνόταν το έβαζαν σε πήλινα δοχεία.
Έτσι, μπορούσαν να συντηρήσουν το κρέας με το λίπος του, αφού δεν
υπήρχαν ψυγεία.
Την παραμονή των
Χριστουγέννων τα παιδιά γύριζαν από πόρτα σε πόρτα και λέγανε τα
κάλαντα, όπς και την Πρωτοχρονιά, με ανταμοιβή ήταν σύκα καρύδια ή
κάποιο γλύκισμα από αυτά των ημερών, τα παλιά τα χρόνια, ενώ σήμερα
είναι λίγα χρήματα.
Πολλά είναι τα
φαγητά και τα γλυκίσματα που ακόμα και σήμερα συναντάει κανείς στο
χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μερικά από αυτά είναι χοιρινό σελινάτο ή
φρικασέ, μπριζόλες χοιρινές στα κάρβουνα, ρεβίθια με το κρέας και
λουκάνικα, ενώ τα γλυκά είναι κουραμπιέδες, μελομακάρονα (φοινίκια),
πλαντζέτα ή μπακλαβάς και δίπλες.
Πρωτοχρονιά
Tην παραμονή της
Πρωτοχρονιάς, γυρίζουν τα παιδιά από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν τα
κάλαντα.
Για την ημέρα της
Πρωτοχρονιάς υπάρχουν διάφορα έθιμα που ακολουθούνται μέχρι και
σήμερα. Το «ποδαρικό» είναι ένα από αυτά. Στη Λέσβο, όπως και στην
υπόλοιπη Ελλάδα, πιστεύουν στην τύχη του ανθρώπου που θα μπει πρώτος
στο σπίτι μετά την αλλαγή του χρόνου και θα φέρει καλή τύχη και
ευημερία στο σπιτικό τους. Ο νοικοκύρης του σπιτιού το πρωί της
Πρωτοχρονιάς, μπαίνει στο σπίτι τρεις φορές κρατώντας μια πέτρα και
ένα ρόδι μέσα σε μια σακούλα. Το «αμίλητο νερό» είναι επίσης έθιμο της
ημέρας. Νωρίς το πρωί κάποιο μέλος της οικογένειας παίρνει μια στάμνα
που στο στόμιο της έχουν τοποθετήσει ένα κλαδί αγιόκλημα και πηγαίνει
σε μια βρύση. Παίρνει νερό και σε όλη τη διαδρομή δεν μιλάει σε
κανέναν.
Την Πρωτοχρονιά
γίνεται και η κοπή της πατροπαράδοτης βασιλόπιτας, η οποία είναι
συνήθως σε μορφή κέικ ή τσουρεκιού και κόβεται μεταξύ των μελών της
οικογένειας. Μέσα βάζουν κάποιο νόμισμα, το λεγόμενο φλουρί. Όποιος
τύχει το φλουρί στο κομμάτι του, σημαίνει ότι θα είναι τυχερός όλο το
χρόνο.
Απόκριες
Οι απόκριες, ήταν
πάντα μια καλή ευκαιρία για μικρούς και μεγάλους να γιορτάσουν, να
ανταλλάξουν πειράγματα, να γλεντήσουν και να χαρούν. Την τελευταία
Κυριακή της Απόκριας, μαζεύονταν σε φιλικά σπίτια, συγγενείς, φίλοι
και γείτονες και όλοι μαζί γλεντούσαν τρώγοντας και πίνοντας. Τη μέρα
αυτή κυριαρχούσαν τα φαγητά από κρέας, γιατί μετά νήστευαν επί σαράντα
ημέρες για το Πάσχα και έπρεπε να καταναλώσουν ότι κρέας διέθεταν στο
σπίτι. Αυτά που επικρατούσαν στα αποκριάτικα τραπέζια ήταν:
κοκκινιστό κρέας, κεφτεδάκια, κισκέκ, καθώς και γιαούρτι, ρυζόγαλο
(απαραιτήτως), διάφορες κρέμες, κανταίφι, γαλακτομπούρεκο,
γκιουσλεμέδες, κολοκυθόπιτες γλυκές και αλμυρές, ρυζόπιτες κ.ά.
Χαρακτηριστικά θα ακούσεις να λένε για ένα πλουσιοπάροχο τραπέζι με
πολλά είδη φαγητών και μεζέδων «Τι; Απόκριες έχουμε;». Η φράση αυτή
φανερώνει την πανδαισία γεύσεων και το πλήθος των φαγητών που
μπορούσες να συναντήσεις σε ένα αποκριάτικο τραπέζι. Μεγάλοι και
μικροί ντύνονταν μουτσούνες (καρναβάλια) φορώντας παλιά ρούχα.
Παλιότερα για να μην γνωρίζονται μουτζούρωναν το πρόσωπό τους ή έβαζαν
κάποιο ύφασμα. Μέχρι σήμερα εξακολουθούν να συγκεντρώνονταν σε μεγάλες
παρέες και να ξεχύνονταν στους δρόμους πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι,
χορεύοντας, τραγουδώντας και σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις..
Καθαρή
Δευτέρα
Τη Μεγάλη Σαρακοστή
που αρχίζει για το Πάσχα, όλοι τρώνε νηστίσιμα φαγητά όπως
βουρτοκούκια (ωμά κουκιά φουσκωμένα με νερό), διάφορα θαλασσινά
(χταπόδι, σουπιές, καλαμάρια κ.ά.) όσπρια, ελιές, ταραμά, χαλβά,
λαγάνα και διάφορα άλλα νηστίσιμα. Το έθιμο αυτής της μέρας είναι το
πέταγμα του Χαρταετού.
Την Καθαρή Δευτέρα
γίνονται και τα Γιούνια. Χωρίς περιστροφές αφήνουν στην άκρη τη
σοβαρότητα και την ευπρέπειά τους μικροί και μεγάλοι, ντύνονται
γιούνια (μασκαράδες) και ξεχύνονται στους δρόμους πειράζοντας όλο τον
κόσμο. Όλοι οι μασκαρεμένοι κάνουν πομπή περνώντας από γειτονιά σε
γειτονιά σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις, πειράζοντας τον κόσμο
που βγαίνει να τους δει λέγοντας αθυροστομίες και αποκριάτικα
τραγούδια. Όλοι διασκεδάζουν με τα αστεία και τις αισχρολογίες τους
και σε καμία περίπτωση δεν παρεξηγούνται. Σε κάποιες περιοχές, τα
έθιμα αυτά διατηρούνται αναλοίωτα μέσα στο χρόνο.
|